Soru-Cevap Jeofizik Mühendisi Yard.Doç.Dr Ertan Pekşen Jeofizik Mühendisi Araştırma Görevlisi Demet Nar Jeofizik Mühendisi Yardımcı Doçent Berna Tunç Jeofizik Mühendisi Araştırma Görevlisi Deniz Çaka Jeofizik Mühendisi Doç.Dr. Ali Muhittin ALBORA Jeofizik Mühendisi Yrd.Doç.Dr. Oğuz Gündoğdu

Jeofizik Mühendisleri

Ara :

dinamo teorisi, yerfiziği, yerküre ...

Google ilk sırada çıkmak

Kayaçların Deformasyonu ve Gerilmesi Nedir?
Okunma : 3303 Facebook Paylaş

Kayaçların Deformasyonu ve Gerilmesi Nedir?

GERILME (STRESS)
Dış kuvvetlerin etkisi altında denge halinde bulunan bir kat. cismin içinde, bu kuvvetlere karsı iç kuvvetler meydana gelir. Cismin bir kesitindeki kuvvetlerin sonsuz küçük bir yüzey parçasına oranı bir limit değere yaklaşır. Bu limit değere cismin ele alınan noktasındaki GERILME si ad. verilir.Diğer bir deyişle, kafi derecede küçük bir yüzey parçası için, birim yüzeye isabet eden kuvvete GERILME denir.Bir cismin belirli bir kesitindeki gerilme, bir kesite dik (normal), diğeri paralel (teğetsel) olmak üzere iki bilesene ayrılarak incelenebilir.
Gerilme Tipleri;
• Basınç Gerilmesi (Compressive stress)
• Çekme Gerilmesi (Tensile Stress)  
• Kuvvet Çifti (Couple-shear)Gerilmesi
• Burulma (Torsion) Gerilmesi
a) Basınç Gerilmesi (Compressive stress);
Bir cisme uygulanan içe yönelmiş gerilmelere basınç gerilmesi adı verilir. Bu tür gerilmenin cisimde meydana getirdiği değişiklikler:
- Boyu uzar, eni kısalır
- Kalınlasır
- Hacimde küçülme meydana gelir
- Yükselir
b)Çekme Gerilmesi (Tensile Stress);
Bir cisme uygulanan, dışa yönelmiş gerilmelere çekme gerilmesi adı verilir. Bu tür gerilmenin
cisimde meydana getirdiği değişiklikler:
- Boyu kısalır, eni uzar
- incelir
- Hacimde bir genişleme meydana gelir
- Çöker
c)Kuvvet Çifti (Couple-shear) gerilmesi;
Birbirine zıt yönlü iki kuvvete kuvvet çifti adı verilir. Bu kuvvet çiftinin uygulanması ile cisimde:
- Sekil değişikliği meydana gelir.
- Hacminde ve iki boyutlu halde yüz ölçümünde bir değişiklik olmaz
d)Burulma (Torsion) gerilmesi;
Bir cismin farklı iki noktasına, cisme zıt yönde dönmeler meydana getirecek türden kuvvetlerin uygulanması halinde cismin kazandığı şekil değiştirmeye burulma adı verilir.
DEFORMASYON (STRAIN)
Deformasyon, gerilmelerin neden olduğu sonuç etkidir. Deformasyon translasyon (yer değiştirme),rotasyon (dönme), dilatasyon (hacim değişikliği) ve/veya distorsiyon (sekil-biçim değişikliği) seklinde olabilir.Bir kütledeki deformasyon hem dilatasyon hem de distorsiyonun kombinasyonu seklinde olabilir. Izotropik bir kütlede, kütle üzerindeki kusatılmıs basınçta meydana gelecek değişiklikler dilatasyon seklinde deformasyonlara yol açar. Kusatılmıs basınçta artma olursa cismin boyutlar. küçülerek hacmi azalır(negatif dilatasyon). Basıncın azalması halinde ise pozitif dilatasyon gelisecektir .
HOMOJEN VE İNHOMOJEN DEFORMASYON
Homojen deformasyon, deformasyon miktarının kütlenin her tarafında aynı olma halidir. Bir jeolojik kütle içinde deformasyonun homojen karakterde gelismiş olduğunu o kütle içinde ele alacağımız bir takım düsünsel çizgilerin paralelliklerini korumuş olduğunu gözlemekle ortaya çıkartabiliriz. Tersine olarak inhomojen deformasyonda bu paralelliğin kaybolduğunu görürüz .
1.Lineer deformasyon (Linear strain); 
a. Uzama (elongation)
Uzunlugunda degisim meydana gelmis bir jeolojik unsurun orijinal boyunun bilinmemesi güçlük yaratIr. Bu nedenle uygun jeolojik unsurların (özellikle fosillerin) sahip oldukları bir takım oranların incelenmesi daha uygulanabilir bir yöntemdir. Örnegin bir fosilin en ve boyu arasındaki orandaki degisimin incelenmesi bize fosilin ve içinde bulundugu jeolojik kütlenin uzama veya kısalma miktarını ve yönelimi hakkında fikir verebilir.
b. Kuadratik elangasyon
Çizgilerin uzunluklar.ndaki degisme için diger bir aç.klama da kuadratik elangasyondur (quadratic elongation). Bu λ ile gösterilir.
2.Makaslama deformasyonu (shear strain)
Birbirine paralel, ancak zıt yönde ve değişik değerlerdeki kuvvetleri nedeniyle oluşan deformasyon 
γ= tan Ψ seklinde ifade edilir.
3.Saf makaslama (pure shear) ve basit makaslama (simple shear)
Bir jeolojik kütledeki deformasyon sırasında bir yamulma ölçütü (strain marker) kullanmak suretiyle
x, y, z eksenlerinin konumlarının degismedigini anlayabilirsek bu durumda kütlede dönmesiz bir
deformasyon meydana geldigini, bir açısal bozunma olmaksızın çizgilerin yalnızca boyutlarında
degisiklikler meydana gelerek biçim bozulmasının olustugunu anlayabiliriz. Böyle bir deformasyon saf makaslama deformasyonu denir .

iPhone Ekran Değişimi